Nghệ thuật hùng biện của Quỷ Cốc Tử

 Quỷ Cốc Tử Tiên Sinh 

Quỷ Cốc Tử luận về " Thuận Nghịch " :

Thuận là thuận theo, là thích ứng với hoàn cảnh ; nghịch là chống lại , là phản đối không theo. Con người thông thường có lợi thì hòa hợp thân nhau, tổn hại thì gây gổ xa nhau. Trong khi thiết lập mưu kế hay trong các trường hợp giao tế thương thuyết cần phải  hành xử hợp lý phạm trù mâu thuẫn này.

Quỷ Cốc Tử được xem như ông tổ của phái Tung Hoành gia ( học phái chuyên về du thuyết, bày mưu, lập kế thời chiến quốc ) có bàn về những động thái cần thiết về ngoại giao du thuyết rất rõ ràng ( tức thuật lượng nghi phát ngôn ).

Ngày nay các nguyên tắc này vẫn còn có một giá trị nhất định. Mục đích là đo lường đối tượng để thuyết phục đối phương. Phải biết cách nói, cách nghe, phân biệt lời nói, thái độ, tâm lý cá tính của đối phương.

Tâm lý người đời khá kỳ lạ, có khi cần nói thẳng không ngần ngại nhưng cũng có lúc phải quanh co; có khi phải nói xuôi theo, có khi phải nói nghịch lại, thật là phức tạp.

Bởi vậy trong khi nghe người khác thuyết phục hay tranh luận, cần phải bình tĩnh, đừng để các giác quan hỗn loạn thì nhận thức sẽ sai lầm dễ rơi vào mê lộ của đối phương.

Theo quy luật vật cùng loại thì hô ứng, không đồng loại thì không hô ứng với nhau ( Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu ). Tương tự, con người cũng vậy, thường chủ quan, cảm tính và thiên kiến. không đồng tình với ý của mình thì cho là trái. Không hợp với tâm lý tình cảm của mình thì cho là nghịch. Cho nên trong khi đối thoại thuyết phục, ai hiểu đạo này thì thành công, không nắm vững thì thất bại.

Quỷ Cốc Tử xét về thái độ của lời nói như sau :

1/ Nạn ngôn là lời nói khó, dùng lý luận đối lại, mục đích làm cho người đối thoại bộc lộ ý tưởng thật của họ.

2/ Nịnh ngôn là nói xuôi theo, xu nịnh nhằm biểu lộ sự đồng tình của mình cho người ta biết.

3/ Xảo ngôn là lời nói khéo léo hay ho, tự biểu lộ trí tuệ uyên bác hơn người của mình.

4/ Bình ngôn là lời nói bình ổn để biểu lộ sự dũng cảm, quyết đoán của mình.

5/ Uy ngôn là lời nói nghiêm nghị làm cho người đối thoại mình quan tâm đến thần thái của họ.

6/ Tĩnh ngôn là lời nói thản nhiên dù bị người đối thoại dùng lý luận, kích bác đến thất bại vẫn bình tĩnh ôn hòa.

Quỷ Cốc Tử xét về trạng thái tâm lý của lời nói như sau :

1/ Bệnh ngôn là lời nói không có khí lực, hư nhược.

2/ Oán ngôn là lời nói biểu lộ tự mình đã hỗn loạn, vô lý.

3/ Ưu ngôn là lời nói buồn rầu không vui, thiếu sức sống.

4/ Nộ ngôn là lời nói giận dữ, vọng động, giống như bị khống chế.

5/ Hỷ ngôn là lời nói vui mừng, đắc ý, tản mạn.

Quỷ Cốc Tử, xét về mặt cá tính của đối tượng đã đề ra mấy nguyên tắc đối thoại như sau :

1/ Đối với người ngu thì dùng thuật hùng biện để nói với họ.

2/ Đối với người hùng biện thì im lặng lắng nghe.

3/ Đối với người cao quý thì dùng điều cao thượng nói với họ.

4/ Đối với người đang thất bại khó khăn thì dùng sự khiêm cung và lời động viên khích lệ để nói với họ.

5/ Đối với người giàu sang thì vận dụng uy thế để nói với họ.

6/ Đối với người bần cùng thì dùng điều lợi để nói với họ.

7/ Đối với người dũng cảm thì dùng đạo nghĩa mà nói với họ.

8/ Đối với người có chí tiến thủ thì dùng sự sắc bén để nói với họ.

9/ Gặp người cường mạnh thì dùng sự nhu hòa để nói với họ.

10/ Gặp người có địa vị thì dùng thế mà nói với họ.

Mỗi một con người đều có một phong cách, một cá tính riêng, hiểu được đối  phương và tìm phương pháp đối thoại thích hợp thì có thể thuyết phục và giành được ưu thế.

Trăm mưu ngàn kế cũng phải tùy theo đối tượng mà vận dụng, đều phải căn cứ vào tâm lý cá tính của con người. Nghề quý ở tinh thông, trí quý ở sáng suốt, cho nên điều quan trọng là tùy cơ ứng biến, vận dụng các nguyên tắc một cách thông minh.